آسانسور آتشنشانی نقش حیاتی در عملیات اطفای حریق دارد. این آسانسورها امکان دسترسی سریع و ایمن آتشنشانان به طبقات مختلف ساختمان را فراهم میکنند. در این زمینه، استانداردهای بینالمللی خاصی تعریف شدهاند که رعایت آنها تضمینکننده امنیت و عملکرد صحیح این آسانسورهاست.
آسانسورهای آتشنشانی به سیستمهای کنترل، تجهیزات مقاوم در برابر حرارت و سیستمهای تخلیه اضطراری مجهز هستند. آنها باید ظرفیت کافی برای حمل تجهیزات، آتشنشانان و مجروحان را داشته باشند و همچنین در برابر دود و گرما مقاوم باشند. علاوه بر این، باید در صورت قطع برق به طور خودکار به طبقه همکف منتقل شوند تا راه خروج ایمن را فراهم کنند.
عملکرد آسانسور آتش نشانی در شرایط اضطراری
عملکرد آسانسور آتش نشانی در شرایط اضطراری از اهمیت حیاتی برخوردار است. این آسانسورها برای حمل آتش نشانان، تجهیزات و مصدومان به طبقات مختلف ساختمان در مواقع حریق طراحی شده اند. از ویژگی های کلیدی آسانسور آتش نشانی می توان به سیستم کنترل تماس اول که به آتش نشانان اجازه می دهد در صورت اضطراری مستقیم به کابین آسانسور دسترسی داشته باشند و سیستم تهویه اضطراری که هوای تازه را به کابین آسانسور وارد می کند اشاره کرد. سیستم دو طرفه نیز به آسانسور اجازه می دهد تا به صورت دستی از داخل کابین کنترل شود، حتی در صورت قطعی برق.
استانداردها و الزامات آسانسور آتش نشانی
استانداردهای آسانسور آتش نشانی با هدف تضمین عملکرد ایمن و قابل اطمینان این آسانسورها در شرایط اضطراری وضع شده است. این استانداردها شامل الزاماتی در مورد طراحی، نصب، بازرسی و نگهداری آسانسورها است تا اطمینان حاصل شود که آنها می توانند به طور موثر و کارآمد در طول آتش سوزی عمل کنند.
از جمله الزامات کلیدی آسانسورهای آتش نشانی، مقاومت در برابر آتش، تهویه مناسب، سیستم های کنترل اضطراری و دسترسی آسان برای آتش نشانان است. این استانداردها به منظور محافظت از جان افراد داخل و خارج ساختمان و همچنین تسهیل عملیات آتش نشانی طراحی شده اند.
استاندارد EN 81-72 برای آسانسورهای آتش نشانی
استاندارد EN 81-72، الزامات ایمنی و عملکردی آسانسورهای آتش نشانی را تعیین می کند. این استاندارد شامل مواردی مانند طراحی، نصب، نگهداری و آزمایش آسانسورهای آتش نشانی است. هدف از این استاندارد، اطمینان از عملکرد ایمن و قابل اعتماد آسانسورهای آتش نشانی در مواقع اضطراری است.
برخی از الزامات کلیدی استاندارد EN 81-72 عبارتند از: مقاومت در برابر حریق، قابلیت اطمینان عملیاتی، سهولت استفاده و امکانات تخلیه. آسانسورهای آتش نشانی باید دارای مقاومت کافی در برابر حریق برای محافظت از کاربران در برابر آتش سوزی باشند. همچنین باید در شرایط اضطراری به طور ایمن و قابل اعتماد عمل کنند. آسانسورهای آتش نشانی باید به راحتی قابل استفاده بوده و امکان تخلیه ایمن افراد را فراهم آورند.
مقررات ملی ساختمان در مورد آسانسورهای آتش نشانی
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان به مقررات مربوط به ایمنی در برابر حریق اختصاص دارد. در بخش آسانسورهای آتش نشانی این مبحث، الزامات مربوط به طراحی، نصب، نگهداری و بهره برداری از آسانسورهای آتش نشانی در ساختمان های بلندمرتبه تشریح شده است. این الزامات شامل مشخصات فنی آسانسور، سیستم های ایمنی، نحوه استفاده و آموزش پرسنل می باشد. هدف از این مقررات، اطمینان از عملکرد صحیح آسانسورهای آتش نشانی در زمان وقوع حریق و کمک به عملیات اطفاء حریق و نجات افراد از ساختمان است.
ضوابط طراحی آسانسور آتش نشانی
ضوابط طراحی آسانسور آتش نشانی شامل قوانین و استانداردهای ایمنی است که باید در طراحی و نصب آسانسورهای آتش نشانی رعایت شود. این ضوابط شامل الزاماتی برای ظرفیت بار، سرعت، ارتفاع پله، ابعاد کابین، تهویه، منبع تغذیه پشتیبان و سیستم های ارتباطی اضطراری می شود.
رعایت این ضوابط برای اطمینان از اینکه آسانسورهای آتش نشانی ایمن و قابل اعتماد هستند و می توانند عملکرد مورد انتظار خود را به عنوان یک وسیله نقلیه نجات و ایمن سازی آتش نشانی انجام دهند، ضروری است. این ضوابط توسط سازمان های دولتی، ادارات آتش نشانی و نهادهای استاندارد تعیین می شود تا اطمینان حاصل شود که آسانسورهای آتش نشانی در صورت وقوع آتش سوزی، ایمن و کارآمد هستند.
فضاهای مرتبط با آسانسور آتش نشانی
فضاهای مرتبط به آسانسور آتش نشانی شامل فضاهای زیر می باشند:
1. اتاق ماشین آسانسور آتش نشانی: این اتاق محل قرارگیری تجهیزات و قطعات الکتریکی و مکانیکی آسانسور آتش نشانی است و باید دارای ابعاد مناسب جهت انجام تعمیرات و نگهداری و همچنین سیستم های ایمنی از جمله سیستم تهویه، سیستم اعلام و اطفاء حریق و سیستم روشنایی اضطراری باشد.
2. چاه آسانسور آتش نشانی: چاه آسانسور فضایی است که کابین آسانسور در آن حرکت می کند و باید دارای ابعاد مناسب و اسکلت بندی محکم جهت تحمل وزن کابین و سرنشینان و همچنین سیستم های ایمنی از جمله سیستم های اعلام و اطفاء حریق و سیستم روشنایی اضطراری باشد.
3. درب های طبقات: درب های طبقات آسانسور آتش نشانی باید از نوع ضد حریق بوده و سیستم های ایمنی از جمله سیستم قفل شدن اتوماتیک و سیستم باز شدن اضطراری داشته باشند.
4. کابین آسانسور آتش نشانی: کابین فضایی است که سرنشینان در آن قرار می گیرند و باید دارای ابعاد مناسب جهت جابجایی ایمن حداقل 5 نفر آتش نشان به همراه تجهیزات باشد و سیستم های ایمنی از جمله سیستم اعلام و اطفاء حریق و سیستم تهویه مطبوع داشته باشد.
ملاحظات معماری در طراحی آسانسورهای آتش نشانی
یکی از موارد مهم و در عین حال قابل غفلت در طراحی ساختمانهایی با ارتفاع زیاد، بحث آسانسور آتشنشانی است. معمولاً برای ساختمانهای با ارتفاع بیش از 23 متر و یا 8 طبقه، طراحی و نصب آسانسور آتشنشانی الزامی است.
معماری آسانسور آتشنشانی، تفاوت اساسی با معماری آسانسورهای معمولی دارد. این آسانسورها باید دسترسی مستقیمی از طبقه همکف به بالای ساختمان داشته باشد و معمولاً ارتباطی با طبقات دیگر ندارند. همچنین به دلیل حساسیتهایی که وجود دارد، باید دارای سیستم اطفاء حریق، سیستم تهویه و یک سیستم تأمین برق اضطراری باشد. از این جهت معماری این آسانسورها به صورت خاص طراحی میشود و باید در نظر داشت مسیرهای دسترسی و محل استقرار این آسانسورها بر اساس استانداردهای آتشنشانی تعیین میشود.
تجهیزات و اجزای کلیدی آسانسور آتش نشانی
آسانسورهای آتشنشانی از مهمترین تجهیزات مورد استفاده در ساختمانهای بلندمرتبه هستند که در صورت بروز آتشسوزی سریعترین و مطمئنترین راه برای تخلیه ساکنان و انتقال نیروهای آتشنشانی به طبقات بالایی محسوب میشوند. این آسانسورها مطابق با استاندارد NFPA72 طراحی و ساخته شده و مشخصاتی همچون تحمل دمای بالا، مقاومت در برابر حریق، عدم تولید دود و گازهای سمی و سیستمهای برق اضطراری مجزا دارند.
تجهیزات و اجزای کلیدی آسانسورهای آتشنشانی شامل سیستم کنترل دسترسی، موتور پر قدرت مولد برق اضطراری، باتریهای پشتیبان، کابلهای مقاوم در برابر حریق، سیستم ترمز اضطراری، سیستم اطفای حریق و سیستم ارتباطی اضطراری هستند. این آسانسورها مجهز به یک کابین بزرگتر از آسانسورهای معمولی بوده و از سیستم لولهکشی مجزای آب و کف اطفای حریق برخوردارند تا در هنگام آتشسوزی بتوان از طریق نازلهای موجود در کابین، آتش را خاموش کرد.
کلید آتش نشان و عملکرد آن
کلید آتش نشان یک وسیله حیاتی در سیستم آسانسور آتش نشانی است که به آتش نشانان اجازه می دهد در مواقع اضطراری کنترل آسانسور را به دست بگیرند. این کلید معمولا در یک جعبه قفل شده در خارج از اتاق موتور آسانسور قرار دارد و آتش نشانان برای دسترسی به آن باید از کلید مخصوص استفاده کنند.
هنگامی که کلید آتش نشان چرخانده می شود، آسانسور به حالت آتش نشانی می رود و تمام عملکردهای عادی آن متوقف می شود. آتش نشانان می توانند با استفاده از کلیدهای مخصوص، آسانسور را به صورت دستی کنترل کرده و آن را به طبقه مورد نظر ببرند. این کار به آنها اجازه می دهد تا به سرعت به محل آتش سوزی دسترسی پیدا کنند و اقدامات لازم را انجام دهند.
سیستم کنترل و ایمنی آسانسور آتش نشانی
سیستم کنترل آسانسور آتش نشانی به گونهای طراحی شده است که ایمنی مسافران و آتش نشانان را در هنگام آتش سوزی در ساختمان تضمین کند. این سیستم شامل ویژگیهای ایمنی متعددی است، از جمله:
کنترل فرود اضطراری: این کنترل به آسانسور دستور میدهد در صورت آتش سوزی به طور خودکار به طبقه تعیین شده فرود اضطراری حرکت کند.
خروج دود: این سیستم فنهایی را فعال میکند که دود را از چاه آسانسور خارج میکنند تا دید برای تخلیه فراهم شود.
تماس داخلی: مسافران و آتش نشانان میتوانند از طریق یک تلفن داخلی تعبیه شده در داخل کابین آسانسور با اپراتور ساختمان تماس بگیرند.
درب باز شونده دستی: در صورت خرابی برق، درب کابین آسانسور را میتوان به صورت دستی باز کرد تا مسافران بتوانند تخلیه شوند.
نصب و راه اندازی آسانسور آتش نشانی
نصب و راهاندازی آسانسور آتشنشانی نیازمند تخصص و تجربه بالایی است و باید توسط افراد مجرب و آموزش دیده انجام شود. مراحل نصب آسانسور آتش نشانی شامل آماده سازی محل نصب، نصب ریل، نصب کابین، نصب موتور، نصب تابلو برق و سیمکشی، نصب سیستمهای ایمنی و نصب در و پنجره است. پس از نصب، آسانسور آتش نشانی باید مورد تست و بازرسی قرار گیرد تا از عملکرد صحیح و ایمنی آن اطمینان حاصل شود.
مراحل نصب آسانسور آتش نشانی
نصب آسانسور آتش نشانی شامل چند مرحله است که با رعایت دقیق استانداردها و الزامات ایمنی انجام می شود. در مرحله اول، چاهک آسانسور حفر شده و سازه فلزی آن نصب می شود. سپس، موتورخانه و تابلو برق در محل مناسب قرار می گیرند. در مرحله بعد، ریل ها و کابین آسانسور نصب می شوند و سیستم های الکتریکی و مکانیکی مورد نیاز راه اندازی می شوند. در نهایت، آسانسور آتش نشانی تست و بازرسی می شود تا از عملکرد صحیح و ایمنی آن اطمینان حاصل شود.
در مرحله آمادگی، مکان نصب آسانسور آتش نشانی مشخص می شود و نقشه های اجرایی تهیه می گردد. سپس، عملیات خاکبرداری انجام شده و چاهک آسانسور به عمق و ابعاد مناسب حفر می گردد. دیواره های چاهک با بتن مسلح و آرماتور تقویت می شوند تا استحکام و پایداری لازم را داشته باشند. در صورت لزوم، تمهیدات لازم برای آب بندی و زهکشی چاهک اتخاذ می شود.
تست و بازرسی پس از نصب
آزمون و بازرسی پس از نصب آسانسور آتش نشانی، مجموعه ای از آزمایش ها و بازرسی های است که پس از نصب سیستم آسانسور برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن آن انجام می شود. این آزمون ها و بازرسی ها مطابق با استانداردها و مقررات ملی انجام می شوند و توسط بازرسان واجد شرایط و دارای مجوز انجام می شوند.
آزمون و بازرسی پس از نصب آسانسور آتش نشانی شامل موارد زیر است: بازرسی مکانیکی، الکتریکی و هیدرولیکی، آزمایش عملکردی، آزمایش بارگیری، آزمایش سیستم اعلام حریق و اطفاء حریق، آزمایش عملکرد در حالت اضطراری و غیره. این آزمون ها و بازرسی ها تضمین می کنند که آسانسور آتش نشانی به درستی نصب شده و عملکرد ایمن و قابل اطمینانی دارد و می تواند در مواقع اضطراری به درستی عمل کند.
سرویس و نگهداری آسانسور آتش نشانی
سرویس و نگهداری آسانسور آتشنشانی باید مطابق با استانداردهای ملی و بینالمللی انجام شود. این امر شامل بازرسیهای منظم، روغنکاری، تنظیم و تعویض قطعات فرسوده است. همچنین باید اطمینان حاصل شود که آسانسور آتشنشانی همیشه در شرایط کاری مناسب قرار دارد و در مواقع اضطراری به درستی عمل میکند.
برای اطمینان از عملکرد صحیح آسانسور آتشنشانی، باید یک قرارداد سرویس و نگهداری با یک شرکت معتبر منعقد شود. این قرارداد باید شامل کلیه خدمات و قطعات لازم برای حفظ آسانسور در شرایط عملیاتی ایمن باشد. همچنین باید فراوانی بازرسیها و تعمیرات را مشخص کند.
بررسی های دوره ای و نگهداری پیشگیرانه
مرورهای دورهای و تعمیر و نگهداری پیشگیرانه بخش مهمی از نگهداری و عملکرد ایمن آسانسورهای آتشنشانی است. این بررسیها بهطور منظم برای شناسایی و رفع هرگونه مشکل یا عیب بالقوهای انجام میشوند و میتوانند به جلوگیری از خرابیهای غیرمنتظره و اطمینان از عملکرد آسانسور در زمان نیاز کمک کنند. نگهداری پیشگیرانه شامل اقداماتی مانند بازرسی، تمیز کردن، روغنکاری و تنظیم است که برای حفظ وضعیت مطلوب آسانسور و کاهش خطر خرابی طراحی شدهاند. با اجرای یک برنامه جامع بررسی و نگهداری دورهای، میتوان عملکرد صحیح و ایمن آسانسورهای آتشنشانی را در مواقع ضروری تضمین کرد.
اهمیت بازرسی منظم آسانسور آتش نشانی
بازرسی منظم آسانسور آتش نشانی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا اطمینان حاصل می کند که این تجهیزات حیاتی در شرایط کاری مطلوب قرار دارند و در صورت بروز آتش سوزی به درستی عمل می کنند. این بازرسی ها مطابق با استانداردهای ایمنی و مقررات تعیین شده، به شناسایی هر گونه نقص یا آسیبی در اجزای آسانسور مانند موتور، گیربکس، ترمزها و سیستم های الکتریکی کمک می کند. با انجام تعمیرات یا تعویض های لازم، می توان مشکلات بالقوه را قبل از ایجاد خرابی های عمده یا خطر برای آتش نشانان برطرف کرد.
ایمنی و نکات مهم در استفاده از آسانسور آتش نشانی
ایمنی هنگام استفاده از آسانسور آتش نشانی بسیار حائز اهمیت است. آسانسورهای آتش نشانی برایجابجایی سریع آتش نشانان و تجهیزات به طبقات بالاتر ساختمان در مواقع آتش سوزی طراحی شده اند. هنگام استفاده از آسانسور آتش نشانی، رعایت نکات ایمنی ضروری است.
ابتدا، فقط آتش نشانان مجاز هستند از آسانسور آتش نشانی استفاده کنند. استفاده از آسانسور آتش نشانی توسط افرادغیرمجاز خطرناک است. ثانیاً، قبل از استفاده از آسانسور، باید کلید مخصوص آتش نشانی را در سوئیچ مخصوص قرار داده و کلید را به سمت پایین فشار دهید. ثالثاً، مطمئن شوید که آسانسور برای استفاده ایمن است. این شامل بررسی کف آسانسور برای اطمینان از عدم وجود اشیاء شل یا آسیب دیده و همچنین بررسی دکمه های آسانسور و اطمینان از کارکرد صحیح آنها می شود.
آموزش پرسنل آتش نشانی در استفاده از آسانسور
آموزش پرسنل آتشنشانی در استفاده از آسانسورهای آتشنشانی بسیار مهم است، زیرا این آسانسورها نقش حیاتی در نجات جان و اموال در مواقع اضطراری ایفا میکنند. این آموزش به پرسنل آتشنشانی کمک میکند تا با ویژگیها و عملکردهای خاص آسانسورهای آتشنشانی آشنا شوند، از جمله نحوه عملکرد سیستمهای کنترل دسترسی، سیستمهای اعلام حریق و اقدامات اضطراری در صورت خرابی.
آشنایی پرسنل آتشنشانی با این آسانسورها به آنها امکان میدهد تا از آنها بهطور مؤثر و ایمن در هنگام نجات و اطفاء حریق استفاده کنند. این آموزش به آنها کمک میکند تا از خطرات بالقوه مانند سقوط یا گیر افتادن در آسانسور آگاه شوند و روشهای مقابله با این خطرات را بدانند. آموزش همچنین شامل تمرینات عملی است که به پرسنل آتشنشانی اجازه میدهد مهارتها و دانش خود را در شرایط واقعی آزمایش کنند.
اقدامات ایمنی در هنگام استفاده از آسانسور در حریق
هنگام بروز حریق در هنگام استفاده از آسانسور، باید نکات ایمنی خاصی را رعایت کرد. ابتدا، باید به نزدیکترین طبقه بروید و از آسانسور خارج شوید. هرگز از آسانسور برای فرار از حریق استفاده نکنید، زیرا ممکن است در صورت قطع برق یا آسیب دیدن آسانسور، در آن گیر بیفتید. در صورت گیر افتادن در آسانسور، دکمه زنگ اضطراری را فشار دهید و با تلفن اضطراری تماس بگیرید. همچنین، از استفاده از آسانسور در طبقاتی که آتش سوزی در آنها رخ داده است، خودداری کنید.
قیمت و هزینه های آسانسور آتش نشانی
هزینه های مربوط به آسانسورهای آتش نشانی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع آسانسور، ظرفیت، ارتفاع ساختمان و میزان سفارشی سازی مورد نیاز. به طور کلی، آسانسورهای آتش نشانی از آسانسورهای مسافربری معمولی گرانتر هستند، زیرا دارای ویژگی های ایمنی و عملکردی اضافی هستند. این ویژگی ها شامل رتبهبندی آتشسوزی بالا، سیستمهای کنترل پیشرفتهتر و سیستمهای ارتباطی اضطراری هستند.
علاوه بر هزینه اولیه نصب، آسانسورهای آتش نشانی نیاز به نگهداری و بازرسی منظم دارند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود. این هزینه ها می تواند بسته به نوع آسانسور و میزان استفاده از آن متفاوت باشد. مهم است که به هزینه های جاری مربوط به تعمیر و نگهداری و بازرسی در هنگام بودجه بندی یک آسانسور آتش نشانی توجه داشته باشید.
عوامل موثر در قیمت گذاری آسانسور آتش نشانی
عوامل مؤثر بر قیمتگذاری آسانسور آتشنشانی عبارتاند از:
ظرفیت و ابعاد: هرچه ظرفیت و ابعاد آسانسور آتشنشانی بیشتر باشد، قیمت آن نیز افزایش مییابد.
سرعت: سرعت آسانسور آتشنشانی نیز بر قیمت آن تأثیر دارد. هرچه سرعت آسانسور بیشتر باشد، قیمت آن بالاتر میرود.
ارتفاع ساختمان: ارتفاع ساختمان یکی دیگر از عوامل مؤثر بر قیمت آسانسور آتشنشانی است. هرچه ارتفاع ساختمان بیشتر باشد، تعداد طبقاتی که آسانسور باید طی کند بیشتر شده و درنتیجه قیمت آسانسور افزایش مییابد.
نوع سیستم محرکه: آسانسورهای آتشنشانی در دو نوع سیستم محرکه الکتریکی و هیدرولیکی موجود هستند. سیستم محرکه الکتریکی گرانتر از سیستم محرکه هیدرولیکی است.
برند و اعتبار سازنده: برند و اعتبار سازنده آسانسور آتشنشانی نیز بر قیمت آن تأثیر دارد. آسانسورهای آتشنشانی برندهای معتبر معمولا گرانتر از آسانسورهای برندهای ناشناخته هستند.
هزینه های سرویس و نگهداری
هزینه های سرویس و نگهداری آسانسورهای آتشنشانی شامل هزینههای دورهای مانند بازدیدهای بازرسی، تعویض قطعات، روانکاری و تنظیمات میشود. همچنین هزینههای غیرمترقبهای مانند تعمیرات اضطراری و تعویض قطعات بزرگتر را نیز در بر میگیرد. علاوه بر این، هزینههای آموزشی برای اپراتورها، هزینههای انرژی و بیمه نیز باید در نظر گرفته شود. هزینه های سرویس و نگهداری آسانسورهای آتش نشانی بسته به عوامل مختلفی مانند نوع آسانسور، اندازه ساختمان و دفعات استفاده آن متفاوت است.
سوالات متداول
سوال 1: آسانسور آتش نشانی چیست؟
پاسخ: آسانسور آتش نشانی، آسانسوری است که برای استفاده در مواقع آتش سوزی طراحی شده است.
سوال 2: چه تفاوتی بین آسانسور آتش نشانی و آسانسور معمولی وجود دارد؟
پاسخ: آسانسور آتش نشانی از لحاظ ایمنی در شرایط آتش سوزی طراحی شده است و دارای ویژگی هایی مانند درهای مقاوم در برابر آتش، سیستم تهویه هوا و برق اضطراری می باشد.
سوال 3: چگونه می توان آسانسور آتش نشانی را کنترل کرد؟
پاسخ: با استفاده از کلیدهای مخصوص آتش نشانی که در جعبه های آتش نشانی نزدیک راه پله قرار دارند.
سوال 4: چه اقدامات ایمنی باید هنگام استفاده از آسانسور آتش نشانی رعایت شود؟
پاسخ: هنگام استفاده از آسانسور آتش نشانی، اقدامات ایمنی زیر را رعایت کنید: فقط پرسنل واجد شرایط از آسانسور استفاده کنند. قبل از استفاده از آسانسور، با مرکز کنترل هماهنگ کنید. مطمئن شوید که آسانسور به درستی کار می کند. هرگز آسانسور را بیش از حد ظرفیت آن بارگیری نکنید. هنگام استفاده از آسانسور، با مرکز کنترل در تماس باشید.
سوال 5: چه الزامات قانونی برای نصب آسانسور آتش نشانی وجود دارد؟
پاسخ: طبق کد ملی ساختمان، ساختمان های بلندتر از 54 متر باید دارای آسانسور آتش نشانی باشند.